علت نفخ شکم یک فرآیند بیولوژیکی است که منجر به تجمع گاز در دستگاه گوارش می شود و این گاز از طریق مقعد از دستگاه گوارش خارج می گردد.
نفخ شکم همیشه بی‌خطر نیست و می‌تواند نشانه بروز بیماری‌های خطرناک گوارشی باشد.
علت ایجاد نفخ شکم
نفخ شکم می‌تواند ناشی از فرآیندهای طبیعی بدن باشد. معمولا گاز به دو روش در بدن به وجود می آید.
هنگام خوردن یا نوشیدن، هوا نیز وارد معده می شود و سبب جمع شدن اکسیژن و نیتروژن در دستگاه گوارش می گردد. عمده گاز بلع شده بعد از غذا خوردن به صورت آروغ زدن از معده خارج می‌شود؛ تنها بخش کمی از آن وارد روده می‌شود.
همچنین در بدن هنگام هضم غذا گازهای هضم کننده ای مانند هیدروژن، متان و دی اکسید کربن تولید می شود.
در هر دو مورد نفخ ایجاد می شود که به ناراحتی شکمی منجر می گردد.
از دیگر علل ایجاد نفخ شکم
- یبوست
- ریفلاکس معده به مری (بازگشت غذا و اسید معده از معده به مری)
- سندرم روده تحریک پذیر
- افزایش وزن
- عدم تحمل لاکتوز
- پرخوری و تند غذا خوردن
- رشد بیش از حد باکتری ها در معده یا روده کوچک
- آکاربوز (داروی بیماری دیابت) و هر دارویی که دارای لاکتولوز و یا سوربیتول باشد می تواند باعث نفخ شود.
- مصرف برخی از داروها (از جمله آنتی بیوتیک‌ها و مسهل‌ها)
- عادت به مصرف نوشابه و نوشیدنی‌های صنعتی
- مصرف زیاد نمک (سدیم)، خوراکی‌های رژیمی و شیرین‌کننده‌های مصنوعی
- مصرف بیش از حد حبوبات
- جویدن آدامس یا مکیدن آبنبات و مصرف سیگار
- نزدیک بودن زمان مصرف وعده غذایی شام با ساعت خواب
اگر رژیم غذایی شما حاوی مقادیر زیادی کربوهیدرات یا قند نیست و بیش از حد معمول هوا را بلع نمی کنید، نفخ بیش از حد ممکن است، ناشی از وضعیت پزشکی باشد. شرایط بالقوه نفخ شکم از شرایط موقتی تا مشکلات گوارشی متغیر است. برخی از این شرایط عبارتند از:
- یبوست
- گاستروانتریت
- عدم تحمل مواد غذایی ، مانند عدم تحمل لاکتوز
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- بیماری کرون
- بیماری سلیاک
- دیابت
- اختلالات اشتها
- کولیت اولسراتیو
- سندرم دامپینگ
- بیماری ریفلاکس معده به دستگاه گوارش (GERD)
- پانکراتیت خود ایمنی
- زخم معده
روش های درمان خانگی نفخ شکم، روده و معده
نفخ معمولا مشکلی جدی برای سلامتی نیست. در بیشتر موارد، تغییر در شیوه زندگی و رژیم غذایی تمام چیزی است که برای حل آن مورد نیاز است.
بعضی از راه‌ها برای کاهش نفخ عبارت‌اند از:
مصرف ماست و دوغ
از آنجایی که بعضی از افراد به لاکتوز حساسیت دارند؛ بهتر است به جای شـیر، از ماست استفاده کرد. ماست غذایی از پیش هضم شده است. یعنی پروسه‌ای که در روند تهیه ماست طی شده، باعث شده است که به محض ورود ماست به بدن جذب بافت‌ها شود.
ساختمان شکر موجود در شیر، زمانی که به ماست تبدیل می‌شود کاملاً می‌شکند. همین امر از بروز نفخ و گاز معده جلوگیری می‌کند. وجود باکتری‌های زنده اسیدوفیلوس و لاکتوباسیلوس در ماست باعث کاهش شدید نفخ می‌شود.
استفاده از سبزی‌های معطر
ریختن سبزی‌های معطر روی غذا و پختن آن‌ها با غذا و یا استفاده آن‌ها در ماست مانند مقداری نعناع خشک، زنجبیل، گشنیز، گل سرخ، آویشن باعث رقیق شدن اسید معده شده و هضم غذا را راحت‌تر می‌کند.
همچنین سبزی‌های معطر به صورت جوشانده و یا استفاده از عرق آن‌ها مانند عرق نعناع، آویشن، گلپر، رزماری، زردچوبه، زیره و بسیاری دیگر از نفخ معده جلوگیری می‌کند. خوب است بدانید که سبزی‌های معطر، دارای اسانس‌های میکروب‌کش و ضدعفونی‌کننده هستند و قدیم که مواد ضدعفونی‌کننده و داروها موجود نبود، برای ضدعفونی دستگاه گوارش از این سبزی‌ها استفاده می‌کردند.
مصرف آب
تصور بسیاری افراد این است که هنگام نفخ معده نباید آب بنوشند؛ در صورتی که تصوری کاملاً اشتباه است. زمانی که آب نمی‌نوشید بدن احساس کمبود آب می‌کند؛ در نتیجه سعی می‌کند همان میزان آب موجود را حفظ کند. پس اگر زیاد نفخ می‌کنید، بهتر است به جای کم کردن میزان مایعات، مقدار آن‌ها را بیشتر کنید.
فعالیت روزانه و یا قدم زدن پس از صرف غذا
نحوه فعالیت روزانه شما می‌تواند در نفخ کردنتان تأثیرگذار باشد. سعی کنید هر روز به میزان کافی بخوابید و روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت فیزیکی داشته باشید.
ترک سیگار
سیگار کشیدن باعث می‌شود افراد هوای بیشتری بسوزانند و همچنین می‌توانند سیستم گوارش را تحریک کند.